فلج مغزی

قسمت اول
کودک فلج مغزی یک کودک استثنایی است. او نیز مانند همه کودکان دیگر در مجموعه ای بسیار منحصر به فرد از نقاط قوت و ضعف ، و شخصیتی کاملا مخصوص به خود به دنیا آمده است.
فلج مغزی یکی از انواع معلولیت های جسمی - حرکتی است که برای نامیدن مجموعه ای از ناهنجاری های گوناگون که در توانایی حرکت ، حفظ وضعیت و تعادل کودک تاثیر می گذارد به کار می رود . این ناهنجاری ها در اثر یک ضربه مغزی که پیش از تولد ، در حین تولد ، و یا در نخستین سال های زندگی کودک حادث می شود پدید می آید . از آنجا که فلج مغزی بر رشد کودک نیز تاثیر می گذارد ، آن را معلولیت رشدی نیز می نامند . در بیشتر اوقات اتفاق می افتد که کودکان فلج مغزی افزون بر معلولیت های حرکتی به عوارض دیگری که رشد و فراگیری آنها را نیز محدود می کند دچار می شوند . به این دلیل که همان ضربه مغزی که باعث بروز مشکلات در کشیدگی (تون) عضلانی یا حرکات غیرعادی می شود، در ایجاد اختلالاتی همچون عقب ماندگی ذهنی ، حمله ، تشنج ، اختلالات یادگیری ، بینایی و شنوایی نیز می تواند موثر باشد . این عوارض همچنین می تواند قدرت یادگیری ، گفتار و زبان و مهارت های دیگر را دشوار سازد .

تعریف فلج مغزی
حالتی است که با خصوصیاتی نظیر ، فلج ، ضعف ، عدم هماهنگی ، و نابهنجاری های حرکتی همراه است .
فلج مغزی یک اصطلاح کلی است که شامل گروهی از ضایعات مزمن می شود که کنترل حرکتی فرد را مختل می کنند. اختلال حرکتی ناشی از این ضایعه در سال های اولیه زندگی ظاهر می شود. این بیماری به دلیل نقصان تکامل یا آسیب به مناطق حرکتی مغز بوجود می آید که در نتیجه آن این مناطق قادر به کنترل حرکتی و وضعیت بدنی فرد نمی باشند .
فلج مغزی یک اختلال حرکتی ناشی از ضایعه یا نقیصه ای غیرپیشرونده در مغز است که پیش از تولد ، حین تولد و یا در اوایل شیرخواری رخ می دهد .
فلج مغزی بیماری یا مرض واگیردار نبوده ، وخیم تر نمی شود ، اما در طول زندگی با کودک مبتلا همراه است و باعث اختلال در عملکرد ماهیچه ها و حتی صحبت کردن ، غذا خوردن ، بازی کردن او می گردد .

درجه شیوع
آمارهایی وجود دارد که نشان می دهد ، از هر 1000 کودکی که متولد می شوند ، در حدود 2 مورد از آنها به فلج مغزی دچار هستند . این رقم معادل 15 درصد کل جمعیت کودکان است .
آمارها نشان می دهند هر سال حدود 6500 کودک پیش دبستانی در ایالات متحده به عنوان فلج مغزی تشخیص داده می شوند .
در حدود 500/000 نفر از مردم آمریکا به درجاتی از فلج مغزی مبتلا هستند .

علائم فلج مغزی
علائم فلج مغزی از یک فرد به فرد دیگر متفاوت است و با گذشت زمان ممکن است تغییر نکنند. بعضی از افراد مبتلا به فلج مغزی ممکن است به مشکلات گفتاری (یا دیس آرتریا ، یعنی ناتوانی در کنترل و هماهنگ کردن ماهیچه های مورد نیاز جهت صحبت کردن) یا بیماری های دیگری از قبیل تشنج ، آسیب ذهنی ، اختلال یادگیری و تاخیر رشدی نیز مبتلا باشند .
با وجود اینکه فلج مغزی یک ضایعه پیشرونده نیست ، اثرات فلج مغزی ممکن است در طی زمان تغییر نماید ، گاهی اوقات تعدادی از این علائم بهبود می یابد . برای مثال کودکی که اندام های فوقانی یا دست های او دچار اختلال است ممکن است توانایی لازم را برای نوشتن و پوشیدن لباس بدست آورد ، در حالی که در بعضی از کودکان ممکن است سختی عضلات منجر به بروز مشکلاتی در لگن و ستون فقرات شود که نیازمند جراحی ارتوپدی باشد .
در صورت عدم مراقبت توانبخشی و انجام تمرینات صحیح ، بالا رفتن سن کودکان مبتلا به فلج مغزی می تواند منجر به ایجاد مشکلات و عوارضی از قبیل اشکال در غذا خوردن ، کنترل ضعیف ادرار و مشکلات تنفسی و زخم های بستر در آنان شود .
علائم اولیه فلج مغزی معمولا قبل از 3 سالگی ظاهر می شوند. نوزاد مبتلا به فلج مغزی اغلب در مقایسه با کودکان عادی کندتر به مراحل رشدی خویش از قبیل غلتیدن ، نشستن ، چهار پا رفتن ، لبخند زدن و ... دست پیدا می کنند.
برخی از این علائم عبارتند از :
- سفتی عضلات
- حرکات غیر طبیعی
- اشکال در مهارت های حرکتی درشت از قبیل راه رفتن یا دویدن
- اشکال در مهارت های حرکتی ظریف از قبیل نوشتن یا باز و بسته کردن دکمه های لباس
- اشکال در مهارت های ادراکی و حسی (نظیر اختلال در بینایی و شنوایی)
- عدم تعادل گردن
- مشکلات بلع
- جاری شدن دائم آب دهان
- درگیری عضلات گردن و فک

انواع فلج مغزی
 1- فلج اسپاتیک :
شایع ترین نوع فلج مغزی است و معمولا نیمی از افراد مبتلا از این نوع هستند . عضلات کودک اسپاتیک ، سفت ، منقبض و متشنج می باشند و در مقابل کشش به شدت مقاومت می کنند. این عضلات هنگامی که به کار گرفته می شوند، بیش از اندازه فعال می شوند و حرکات زمخت و خشکی را ایجاد می کنند .
در حالت طبیعی عضلات به صورت جفت کار می کنند. برای مثال وقتی یک گروه منقبض می شود گروه مخالف شل می شوند تا امکان ایجاد حرکت آزادانه را در راستای مورد نظر فراهم سازند. اما در عضلات کودک استپاتیک هر گروه عضلانی به طور همزمان منقبض می شوند و حرکات را متوقف می سازند ، به این حالت انقباض همزمان گفته می شود.
سفتی عضلانی ممکن است در حالت خفیف فقط تعداد محدودی حرکت را مختل نماید و یا اینکه در حالت شدید تما حرکات بدن را دچار مشکل سازد . مقدار سفتی عضلانی معمولا با گذشت زمان تغییر می کند . توانبخشی ، جراحی و استفاده از بعضی از داروها و وسایل کمکی و تطبیقی می تواند به کنترل و مهار سفتی عضلانی کمک کند . معمولا آسیب به قشر مغز باعث بروز سفتی عضلانی می شود .
فلج اسپاتیک بر اساس تعداد اعضای درگیر (دست ها و پاها) ، به پنج طبقه تقسیم می شود :
- اسپاتیک کوادری پلژی : در این نوع هر چهار اندام کودک درگیر است .
- اسپاتیک دای پلژی : در این نوع هر چهار اندام کودک درگیر است . اما درگیری پاها (اندام تحتانی) شدیدتر از دستهاست (یا دو دست یا دو پا درگیرند).
- اسپاتیک همی پلژی : در این نوع یک طرف بدن درگیر است . معمولا دست بیشتر از پا درگیر است .
- اسپاتیک ترای پلژی : در این نوع سه اندام کودک درگیر است . معمولا دو دست و یک پا.
- اسپاتیک منوپلژی : در این نوع فقط یک عضو کودک درگیر است . معمولا یک دست.

 2- فلج آتتوئید :
فلج مغزی آتتوئید عبارتست از اشکال در کنترل و هماهنگی حرکات . این افراد معمولا مشکلات گفتاری نیز دارند .
مشخصه خاص این نوع فلج ، لمسی عضلانی ، حرکات پیچشی تکراری ، غیرارادی و مداوم در کودکان است . مشکل اصلی آنها در قسمت مفاصل است . زیرا حرکات غیرارادی به طور غیرمنظم از مفاصل سرچشمه می گیرد.آنها برای برخورداری از یک وضعیت ثابت و مناسب به هنگام قدم زدن یا نشستن مشکل دارند. آنها به لحاظ حرکات غیرارادی ممکن است قادر به نگاه داشتن مسواک ، چنگال و یا مداد نباشند.
حرکات غیرقابل کنترل آنها معمولا در طول زمان های پراسترس افزایش یافته و در موقع خواب ناپدید می شود .
از دلایل بروز آن می توان به آسیب وارده به مخچه و افزایش زیاد مقدار بیلیروبین در خون نوزاد تازه متولد شده (به دلیل فاکتورهای ژنتیکی ، مصرف داروهای خاص ، عفونت ها و فاکتور RH) و... اشاره کرد .
در حدود یک چهارم افراد مبتلا به فلج مغزی از این نوع هستند.

 3- فلج آتاکسیک :
فلج مغزی نوع آتاکسیک نادرترین نوع فلج مغزی (حدود 10 درصد از مبتلایان) است. افرادی که مبتلا به این نوع فلج هستند ، دچار یک آشفتگی و نقص در حس تعادل و ادراک عمق می باشند. توان عضلانی این افراد پایین بوده و عضلات آنها شل می باشد. به حالت تلوتلو خوردن راه می روند و اندام های فوقانی آنها در حالت راه رفتن بی ثبات می باشد. به عبارت دیگر این نوع فلج به فقدان هماهنگی و کنترل ضعیف تعادل و حرکت اطلاق می شود . حفظ وضعیت عمودی و کنترل واکنش های تعادلی در این حالت دشوار است .
این کودکان بسیار لرزان و سست به نظر می رسند . آنها همچون افراد مسنی که رعشه دارند، لرزش دارند. به خصوص وقتی که آنها سعی می کنند چیزی بنویسند یا صفحه کتابی را ورق بزنند یا با قیچی چیزی را ببرند .
کودکان مبتلا به این فلج دچار ناهماهنگی عضلانی هستند . این کودکان مشکلات ادراکی و تکلمی نیز دارند . احتمالا در کار اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک آنان اختلال ایجاد شده است.
از دلایل بروز آن می توان به عفونت ، محرومیت اکسیژن و فاکتور RH و ... اشاره کرد . همچنین مطالعات اخیر نشان داده اند که پایین یا بالا بودن وزن (به طور غیرعادی) به هنگام تولد با فلج اتاکسیک ارتباط دارد.

4- فلج مختلط:
در این نوع از فلج ، حرکات توصیف شده در چهار نوع فلج قبلی عموما در ترکیب با هم اتفاق می افتند .
این فلج به خصوص زمانی رخ می دهد که کشیدگی یا تون ماهیچه در برخی عضلات بسیار پایین و در برخی دیگر بسیار بالا است . در حدود یک چهارم افراد مبتلا به فلج مغزی از این نوع هستند .
ادامه دارد