دانشجویان گفتار درمانی همدان ۸۸

وظیفه یک گفتاردرمانگر کمک به افرادیست که دچار اختلالات تکلم هستند تا این بیماران نیز مانند سایرین از گفتار طبیعی بر خوردار شوند

دانشجویان گفتار درمانی همدان ۸۸

سکته مغزی

           سکته مغزی

  مغز توسط دو جفت شریان موسوم به شریانهای کاروتید و مهره ای خونرسانی میگردد. به انسداد شریانهای تغذیه کننده مغز و به عبارتی محرومیت سلولهای مغزی از اکسیژن و مواد مغذی سکته اطلاق می گردد. در این حالت بخشی از مغز که جریان خون آن قطع گردیده دچار آسیب و اختلال در کارکرد عضو تحت کنترل آن میشود. آسیب میتواند دایمی، موقت و یا جزئی و یا کامل باشد.

سلولهای مغز نسبت به محرومیت از اکسیژن بسیار حساس بوده و ظرف چند دقیقه پس از قطع جریان خون دچار مرگ میشوند. بطوری که در یک سکته مغزی در هر دقیقه نزدیک به 2 میلیون سلول عصبی و 14 میلیارد سیناپس از بین میروند. و مغز محروم از اکسیژن در هر ساعت 3.6 سال از عمرش کاسته میشود.

علایم سکته: بسته به نوع سکته و ناحیه آسیب دیده در مغز متفاوت است.

1- کرختی، فلج و ضعف ناگهانی در صورت، دست و یا پا که معمولا در یک سمت بدن و از گردن به پایین بروز میکند.
2- از دست رفتن بینایی و تاری دید ناگهانی به ویژه در یک چشم.
3- از دست رفتن قدرت تکلم، اشکال در صحبت کردن و یا درک گفته های دیگران.
4- سردرد شدید ناگهانی بدون علت.
5- سرگیجه، تلوتلو خوردن واز دست دادن تعادل هنگام راه رفتن و سقوط بدون علت.
6- اشکال در بلع.
7- کاهش احساس درد و حرارت.
8- استفراغ و تهوع.
9- اختلال در جهت یابی و حافظه.
10- گیجی.

ریسک فاکتورها :

1-آترواسکلروز.
2-دیابت کنترل نشده.
3-پرفشاری خون.
4-استعمال سیگار.
5-سابقه حمله ایسکمیک گذرا.
6-بیماریهای قلبی.
7-بیماری شریان کاروتید(سرخرگ تغذیه کننده مغز)
8-آریتمی.
9-سابقه خانوادگی سکته.
10-چاقش.
11-مصرف زیاد مشروبات الکلی.
12-کلسترول بالا.
13-افزایش تعداد گلبولهای قرمز خون.
14-قرار گرفتن در معرض سرما و گرمای شدید .
15-افزایش سن.
16-افزایش آمینو اسید هموسیستئین .
17-نژاد آفریقایی-آمریکایی.

حمله ایسکمیک گذراTRANSIENT ISCHEMIC ATTACK=TIA):

حمله ای است که در آن جریان خون مغر بطور موقت قطع میگردد. این نوع سکته دارای همان علایم ونشانه های مذکور بوده اما علایم معمولا کمتر از 24 ساعت بطول می انجامند. سکته ایسکمیک گذرا آسیب دائمی از خود باقی نمی گذارد. هرگز نباید این نوع سکته را نادیده گرفت چرا که همچون آنژین صدری که علامت هشدار دهنده حمله قلبی در آینده است، حمله ایسکمیک گذرا نیز هشداری جدی برای سکته های پرخطر آینده می باشد. علت این نوع حمله آمبولی (که معمولا از قلب منشاء گرفته است) و سخت شدن و تشکیل پلاک در جدار شریانهای کاروتید می باشد. کم خونی شدید و افزایش غلظت خون نیز میتواند سبب بروز آن گردد.

نکته: 25 درصد قربانیان سکته در عرض 5 سال، 3 درصد در عرض یک ماه و 35 درصد در عرض 2 سال پس از اولین سکته، مجددا دچارسکته میشوند.

انواع سکته:

1- ایسکمیک(ISCHEMIC): با انسداد شریانها توسط پلاک چربی و یا آمبولی ایجاد میگردد. 80 درصد سکته ها از نوع ایسکمیک است. انواع سکته ایسکمیک:

ترومبوتیک(THROMBOTIC):کاهش و یا قطع جریان خون به مغز با ایجاد لخته خون توسط پلاک و آترواسکلروز .

آمبولیک(EMBOLIC): کاهش و یا قطع جریان خون و انسداد شریانهای مغز توسط لخته خونی که در دیگر نقاط بدن (مثل قلب) تشکیل و با جریان خون به شریانهای مغز حمل گردیده است

2- هموراژیک(HEMORRHAGIC): سکته ای است که با خونریزی همراه است. هنگامی که عروق خونی مغز به علت ضعیف شدن دیواره شان و یا پرفشاری خون پاره میشوند. این پارگی علاوه بر محروم ساختن برخی از سلولهای مغز از اکسیژن، با ایجاد لخته و التهاب به سلولهای مغز آسیب میرساند. معمولا پارگی در محل انشعاب سرخرگها روی میدهد. علت آن آسیب فیزیکی به مغز، اختلالات خونی، پرفشاری خون، آترواسکلروز و مصرف برخی مواد مخدر نظیر کوکائین و آمفی تامینها میباشد. انواع سکته هموراژیک:

اینترسربرال(INTERCEREBRAL): پاره شدن عروق خونی درون مغز. که عمدتا به علت پرفشاری خون ایجاد میشود.

* ساب آراکنوئید(SUBARACHNOID): پارگی شریانهای بزرگتر مابین مغز و پرده های مغز(مننژ). علت سکته هموراژیک آنوریسم و یک ضایعه عروقی موسوم به(AVM) می باشد:

1- آنوریسم(ANEURISM): به بیرون زدگی و ایجاد کیسه پر از خون در عروق اطلاق می گردد. علل آن شامل ضعف دیواره سرخرگها، ناهنجاریهای مادرزادی عروق، آسیب فیزیکی به مغز، آترواسکلروز، برخی عفونتها، استعمال سیگارو کوکائین می باشد. پاره شدن آنوریسم ایجاد سکته هموراژیک میکند. علایم پاره شدن آنوریسم استفراغ و تهوع، کرختی، سردرد بسیار شدید، اشکال در تکلم و بینایی، ضعف و تشنج میباشد.

2- ضایعه عروقی(AVM=ARTERIOVENOUS MALFORMATION):به دسته ای از عروق خونی به هم تنیده و ناهنجار اطلاق میگردد. در حالت طبیعی سرخرگها و سیاهرگها بطور غیر مستقیم توسط شبکه مویرگی با یکدیگر ارتباط دارند. اما در این ضایعه عروقی سرخرگها و سیاهرگها بطور مستقیم به یکدیگر اتصال دارند. شبکه مویرگی با کند ساختن سرعت خون موجبات تبادل مواد مغذی و اکسیژن را با سلولهای بدن فراهم می آورند. اما در این ضایعه به علت فقدان شبکه مویرگی میان وریدها و شریانها، سلولهای مغز فرصت دریافت اکسیژن را نداشته و همچنین فشار بیش از اندازه به سیاهرگهای مغز پارگی آنها را در پی خواهد داشت. تشنج و سردرد از علایم پارگی اینگونه عروق ناهنجار است.

تشخیص سکته مغزی:

عکس برداری MRI، سونوگرافی فراصوت داپلر، اکوکاردیوگرافی (سونوگرافی قلب و عروق)، آنژیوگرام (تصویربرداری شریانها با اشعه X)، آرتریوگرافی (عکس برداری به کمک کاتتر).

درمان سکته:

1- درمان سکته ایسکمیک:

* درمان اورژانسی: تزریق داروهای حل کننده لخته خون(ترومبولیتیک ها) به کمک کاتتر.

* اندارترکتومی کاروتید(CAROTID ENDARTERECTOMY):در این عمل جراحی گردن شکافته شده و انسداد شریان کاروتید (با برداشتن پلاک) بر طرف و مجددا شریان بخیه زده میشود. این عمل ممکن است باعث بروز حمله قلبی و یا سکته شود.

* آنژیوپلاستی.

2- درمان سکته هموراژیک:

* برداشتن هماتوم(HEMATOMA): که همان نشت و تجمع خون میباشد که عمدتا لخته شده است.

* ونتریکولوستومی(VENTRICULOSTOMY):خارج ساختن مایع تجمع یافته ناشی از خونریزی.

* درمان آنوریسم:

1- گیره زدن(CLIPPING):توسط یک گیره بسیار ریز قاعده آنوریسم مسدود شده و از جریان خون شریان مجزا میگردد.

2- فنر گذاری و یا آمبولیزاسیون(COILING=EMBOLIZATION): به کمک کاتتر یک فنر پلاتینی بسیار ریز درون آنوریسم قرار داده میشود. این فنر درون کیسه آنوریسم باز شده و باعث لخته شدن خون در آن می شود

درمان AVM:

1- برداشتن با جراحی استریوتاکتیک(STERIOTACTIC MICROSURGERY):به کمک رایانه و ابزارهای دقیق ضایعه عروقی برداشته می شود.

2- برداشتن به کمک تابش اشعه(STRERIOTACTIC RADIOSURGERY):با تاباندن اشعه گاما به ضایعه عروقی باعث لخته شدن آن میگردند.

3- آمبولیزاسیون: ایجاد لخته توسط ذرات پلاستیکی، فنر پلاتینی، چسب، بالن و یا فوم.

3- توانبخشی:شامل فیزیوتراپی و گفتار درمانی میباشد.

پیشگیری از سکته مغزی:

شامل تمام توصیه های پیشگیری از حمله قلبی میباشد.

ضایعات و اختلالات پایدار ناشی از سکته مغزی:

بطور کلی نیمکره راست مغز کنترل نیمه چپ بدن را به عهده دارد و بالعکس. بنابراین هنگامی که سکته نیمکره راست مغز را درگیر میسازد، نیمه چپ بدن متاثر از آن دچار اختلال کارکردی میشود.

نکته: مغز از دو نیمکره مخ، مخچه و ساقه مغز تشکیل یافته است که آسیب به هر کدام از آنها اختلالات کارد کردی متفاوتی را باعث میشوند.

1- آسیب به مخ(CEREBRUM) باعث اختلال در: حرکت و حواس- تکلم و بلع- بینایی- شناختی (تفکر، استدلال، حافظه، قضاوت)-ادراک وجهت یابی-توانایی در مراقبت از خود-کنترل مثانه و روده-کنترل هیجانات-توانایی جنسی.

* آسیب به نیمکره راست مخ: فلج خفیف ویا کامل نیمه چپ بدن و از دست رفتن حواس آن-ناتوانی در برآورد مسافت، اندازه، جهات چهار گانه و ادراک عمق-افزایش رفتارهای تکانشی و کاهش اعتماد بنفس، افسردگی و بی تفاوتی-اشکال در حافظه-ناتوانی در تشخیص بخشهای مختلف بدن-از دست رفتن بینایی در میدان دید نیمه چپ هر دو چشم-ناتوانی در یافتن وسایل شخصی.

* آسیب به نیمکره چپ مخ: فلج خفیف و یا کامل نیمه راست بدن-اشکال در تکلم، زبان و بلع-کاهش سرعت واکنش به محرکات-اشکال در حافظه-ناتوانی در نوشتن، خواندن و یادگیری اطلاعات جدید-افسردگی، احتیاط کاری، تردید و تعلل-ناتوانی در استدلال و تجزیه تحلیل مسایل-ناتوانی در انجام محاسبات ریاضی-از دست رفتن بینایی در نیمه راست میدان دید هر دوچشم.

2- آسیب به مخچه(CEREBLLUM):ناتوانی در راه رفتن-اشکال در تعادل و هماهنگی بدن-حالت تهوع و استفراغ-سرگیجه-سردرد.

3-آسیب به ساقه مغز: باعث بروز اختلال در: کارکرد قلب و تنفس-کنترل حرارت بدن-تعادل و هماهنگی بدن-بینایی-بلع، جویدن و تکلم-فلج شدن چهار دست و پا-اغما شده و مرگ در موارد آسیب به ساقه مغز شایع است.